Από την καινοτομία των εθνών στην καινοτομία των πόλεων

Άρθρο του Λεωνίδα Ανθόπουλου Επίκουρου Καθηγητή ΤΕΙ Θεσσαλίας..

Σήμερα διαπιστώνουμε ότι γίνεται έντονος λόγος για την καινοτομία και τις ευκαιρίες που προσφέρει. Είναι άραγε γνωστό σε όλους μας τι σημαίνει καινοτομία αλλά και ο ρόλος που μπορεί να έχει η πόλη μας σε αυτή;

Πριν τέσσερα (4) χρόνια χρειάστηκε να τεκμηριώσω επιστημονικά το αυτονόητο: «ότι η καινοτομία ευνοεί την οικονομική ανάπτυξη». Σε εκείνο το «ταξίδι» διερεύνησα την έννοια της καινοτομίας και τη σχέση της με την οικονομική ανάπτυξη και διαπίστωσα τα εξής χρήσιμα στοιχεία:

Α) «Καινοτομία» σημαίνει μια νέα ιδέα για νέο προϊόν ή νέα διαδικασία, που όμως έρχεται να αντιμετωπίσει κάποιο υπαρκτό πρόβλημα. Το δε πρόβλημα, μπορεί να είναι είτε μεγάλο (π.χ. η αντιμετώπιση της παγκόσμιας φτώχειας) είτε μικρό (π.χ. ένα λάστιχο ποτίσματος που μαζεύει μόνο του).

Β) Η καινοτομία είναι ένας ορθός συνδυασμός ιδέας, χρηματοδότησης και μάρκετινγκ. Αν κάποιο από τα στοιχεία αυτά λείψει, μια καινοτομία δύναται να αποτύχει. Επίσης, η καινοτομία συνδυάζει την ισορροπία ανάμεσα στην πίεση που ασκείται από την τεχνολογία να παράξει κάτι νέο, αλλά και στην αγορά να μπορεί να απορροφήσει το νέο. Έτσι, «υπέροχες» ιδέες μπορεί να αποτύχουν, ενώ «αστείες» μπορεί να επιτύχουν.

Τα δυο παραπάνω στοιχεία μπορούν εύκολα αναγνώστη να σε βοηθήσουν να αναγνωρίσεις στην πόλη μας και τη χώρα μας τι είναι και τι δεν είναι καινοτομία, καθώς και ποιες καινοτόμες ιδέες πέτυχαν, αλλά και γιατί κάποιες απέτυχαν. Ενδεικτικό παράδειγμα η «έξυπνη πόλη» των Τρικάλων.

Πολλοί επιχειρηματίες, πιθανώς να αισθανθείτε ότι το παρόν άρθρο θα σας είναι αδιάφορο, καθώς παραδοσιακά η καινοτομία αναγνωρίζονταν ως πλεονέκτημα κάποιων επιχειρήσεων και οργανισμών. Όμως, αυτό σήμερα έχει αλλάξει δραματικά, καθώς καινοτόμες επιχειρήσεις μπορούν να εντοπιστούν στο σύνολο των οικονομιών. Όσο νωρίτερα το αναγνωρίσετε, τόσο το καλύτερο.

Αφορμή για το παρόν άρθρο ήταν η εργασία του Klaus Schwab στους International New York Times της 16/12/2013. Ο συγγραφέας αναγνωρίζει τριών (3) ειδών οικονομίες (βιομηχανικές, αναπτυσσόμενες και αναδυόμενες) και επισημαίνει μεταξύ άλλων τα εξής:

1. Οι οικονομίες διακρίνονται βάσει του μεγέθους τους. Ωστόσο, η διάκριση αυτή περιορίζεται στην επίδοσή τους, κοιτάζοντας αποκλειστικά στο αποτέλεσμα και όχι στους παράγοντες που το διαμορφώνουν.
2. Αναδύεται ένας νέος δείκτης που ορίζεται ως «κατά κεφαλήν εθνική ευτυχία (gross national happiness)», που πρέπει να αναγνωρίζεται σε μια οικονομία (σ.σ. τον νιώθουμε σήμερα στη χώρα μας).
3. Η καινοτομία είναι ένας καθοριστικός παράγοντας που επιδρά στην αύξηση της επίδοσης μιας οικονομίας, αλλά με μακροπρόθεσμη και όχι βραχυπρόθεσμη προοπτική, καθώς δημιουργεί προστιθέμενη αξία.

Το σημαντικότερο σημείο του εν λόγω άρθρου είναι η αναγνώριση των παραγόντων που ενισχύουν την καινοτομία και τους οποίους πρέπει να αναζητήσουμε:

1. Η ύπαρξη ισχυρής τεχνολογικής και επιστημονικής βάσης.
2. Η πραγματοποίηση ιδιωτικών –πρωτίστως- και δημοσίων –δευτερευόντως- επενδύσεων σε καινοτόμες ιδέες.
3. Η ισχυρή σύνδεση μεταξύ επιχειρήσεων και έρευνας (Πανεπιστημίων, ΤΕΙ και ερευνητικών κέντρων).
4. Η καθιέρωση ενός υψηλής ποιότητας εκπαιδευτικού συστήματος.
5. Η πολιτική διαφάνεια.
6. Η καλλιέργεια νοοτροπίας που υποστηρίζει την επιχειρηματικότητα και την ανάληψη κινδύνων.

Η χώρα μας -οφείλουμε να αναγνωρίσουμε ότι- διαθέτει την κατάλληλη τεχνολογική και επιστημονική βάση, περιορίζεται σε δημόσιες –κυρίως- επενδύσεις στην καινοτομία, ενώ απουσιάζουν οι υπόλοιποι παράγοντες. Προφανώς, η εκάστοτε κυβέρνηση, οφείλει να ενισχύσει τους παραπάνω παράγοντες, προκειμένου να δώσειμακροπρόθεσμη προοπτική στη εθνική μας οικονομία (που δεν μπορώ να την εντάξω σε κάποια από τις κατηγορίες που ορίζει ο συγγραφέας).

Πέραν όμως από το ρόλο μιας κυβέρνησης, η οποία μέχρι σήμερα βλέπαμε να διαμορφώνει ή όχι το κατάλληλο εθνικό υπόβαθρο, σήμερα διαπιστώνεται ότι ακόμη και οι πόλεις διαμορφώνουν τέτοιου είδους συνθήκες, στο δικό τους μικρο-περιβάλλον. Το γιατί, πρέπει να το αναζητήσουμε στον παραδοσιακό ανταγωνισμό των πόλεων να προσελκύσουν κατοίκους, επισκέπτες και ιδιωτικές επενδύσεις. Το πώς, μπορούμε να το αναζητήσουμε σε ενδεικτικές διεθνείς πρακτικές:

• Στην Ινδική πόλη Lavassa, η «αστική» καινοτομία της έξυπνης πόλης ενίσχυσε την απασχόληση σε τομείς τουρισμού και πρωτογενούς παραγωγής τουλάχιστον 1500 νέους ανθρώπους, ενώ αναβάθμισε μοναδικά την ποιότητα ζωής εκεί.
• Ομοίως, στη Φινλανδία, η έξυπνη πόλη του Tampere οδηγεί σε νέα προϊόντα βασισμένα στην τεχνολογία (π.χ.Angry Birds) από την αυτό-απασχόληση 1200 νέων ελεύθερων επαγγελματιών.
• Η πόλη του Songdo στη Ν. Κορέα προσέλκυσε επενδύσεις άνω των $30 δις και αποτελεί εξαγώγιμο εθνικό προϊόν.

Τα παραπάνω παραδείγματα είναι ενδεικτικά και όσο δεν τα προσέχουμε, μη επενδύοντας στην καινοτομία δεν έχει για εμάς κανένα άμεσο κόστος. Μακροπρόθεσμα όμως, οδηγεί σε σημαντική υστέρηση το σύνολο της τοπικής κοινωνίας. Επομένως τι θα μπορούσε να γίνει;

Ο Δήμος, μπορεί –χωρίς να είναι εύκολο- να ενισχύσει εκείνους τους δείκτες που υστερούν σε εθνική κλίμακα (π.χ. καθιερώνοντας διαφάνεια στην πολιτική και στις δαπάνες της, ενισχύοντας τη σχέση της αγοράς με τα τοπικά πανεπιστήμια και ενθαρρύνοντας την καινοτομία). Επιπλέον, οφείλει να ορίσει τις σωστές καινοτόμες λύσεις, αναγνωρίζοντας τα σωστά προβλήματα και τον ανταγωνισμό της με άλλες πόλεις, ο οποίος ανταγωνισμός –πλέον- δεν περιορίζεται στην Ελλάδα αλλά στην παγκόσμια οικονομία.

Ωστόσο, είναι χρήσιμο να αναγνωριστεί ότι μια κοινωνία βασισμένη στην καινοτομία είναι «ταξική», χωρίς απαραίτητα να προσφέρει ίσες ευκαιρίες. Και τούτο συμβαίνει γιατί βασίζεται στην αριστεία, η οποία είναι αναγκαίο να ενισχυθεί και να πρωταγωνιστήσει, όσο και αν αυτό βλάπτει τη μετριότητα.

Λεωνίδας Ανθόπουλος
Επίκουρος Καθηγητής, ΤΕΙ Θεσσαλίας

το είδαμε trikaladay.gr